Grobovi srpskih vojnika iz Velikog rata nalaze se u nekoliko država, pa i u Holandiji. Svake prve subote u oktobru na groblju u Garderenu održava se pomen u čast srpskim vojnicima koji su ovde preminuli.
Svakog oktobra se u Garderenu održava godišnji pomen srpskim vojnicima iz Prvog svetskog rata preminulim na teritoriji Holandije. Tim tradicionalnim činom srpska dijaspora i holandski prijatelji čuvaju naše pretke od zaborava. Pomenu svake godine prisustvuje i delegacija Ambasade Republike Srbije u Holandiji.
Za organizovanje ovog obeležavanja, osim Ambasade u Hagu, nadležni su i Komitet za obnavljanje spomenika u Garderenu, kao i parohije Srpske pravoslavne crkve iz Najmehena i Roterdama. O održavanju spomenika stara se Piet van Bentum iz Garderena.
Srpski vojnici sahranjeni širom Holandije
Posle Velikog rata, neutralna Holandija je prihvatala ratne zarobljenike kako bi im, u saradnji sa savezničkim državama, omogućila repatrijaciju. Među njima je bilo i oko 5.000 Srba, od kojih se 91 nije vratio u otadžbinu, već su preminuli u Holandiji, mahom od španskog gripa.
Postoji više lokaliteta na kojima su sahranjeni srpski vojnici: Garderen (29), Nijmegen (21), Lonneker (17), Dordrecht (15), Hengelo (3), Rotterdam (2), Borger (2) Amersfoort (1) i Nieuw-Beerta (1). 88 grobova je 1938. godine ekshumirano zbog preseljenja u Čehoslovačku, a samo je poslednji navedeni do danas ostao u Holandiji.
Dogovoreno je da spomenik u Garderenu bude centralno obeležje posvećeno stradanju svih srpskih vojnika tokom Prvog svetskog rata na teritoriji Holandije (nalazi se ovde).
Nadahnuti pričom o zaboravljenim herojima, Tatjana i Fabian Vendrig i Džon M. Stinen pokrenuli su istraživanje o srpskim vojnicima sahranjenim u Holandiji, sa namerom da ispitaju njihovo poreklo, okolnosti pod kojima su preminuli i lokacije na kojima su sahranjeni.
Kao rezultat njihovog istraživanja nastala je publikacija „Srpski vojnici iz Prvog svetskog rata preminuli u Holandiji”, kao i sajt www.secanje.nl gde su detaljno zabeleženi svi dostupni podaci.
Spomenik u Garderenu
U uglu reformističkog groblja u Garderenu stoji spomenik podignut u sećanje na srpske vojnike. U njegovoj neposrednoj blizini se nekada nalazio vojni kamp u kome je 29 vojnika preminulo od španskog gripa čekajući na povratak kući posle rata.
Holandsko-srpski odbor je 2006. godine postavio novi spomenik, u saradnji sa Srpskom pravoslavnom crkvom u Holandiji i Ambasadom Republike Srbije. Njemu je 2007. godine dodat krajputaš po nacrtu oca Vojislava Bilbije.
Pored spomenika se nalazi i 29 krstova, kao znak sećanja na Srbe koji su prvobitno bili sahranjeni na ovom mestu. Nedavno su na konkursu Ministarstva spoljnih poslova Republike Srbije odobrena sredstva za njihovu obnovu.
Izvor: secanje.nl
